Paket: demokratikleşmede bir adım ileri, iki adım geri

KCK TUTUKLULARINA TAHLİYE ZOR

Kemal GÖKTAŞ
Kürt sorununa çözüm sürecinde önemli bir etkisi olacağı belirtilen 4. Yargı Paketi'nden beklenen düzenlemeler çıkmadı. Meclise sevk edilen pakette, KCK tutuklularının tahliyesini sağlayabilecek bir düzenleme yer almadı. Paketle, Terörle Mücadele Kanunu'na yeni suç ve cezaların girmesi ve bazı resimleri taşımanın dahi suç haline getirilmesi dikkat çekti. Paketin Abdullah Öcalan'ın yeniden yargılanmasına yol açabileceği iddiası ortaya atılırken Adalet Bakanlığı iddiayı yalanladı.



KCK VE TUTUKLU GAZETECİLER

Paketin taslak halinde yer aldığı bilinen, TCK'nın (Türk Ceza Kanunu) "örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt adına faaliyet" suçunu düzenleyen 220/6. maddesine ilişkin düzenleme yer almadı. Böylece KCK'dan cezaevinde olanların tahliye olasılığı çok zayıfladı. Pakette "örgüt üyeliği" suçunda da düzenleme yer almadı. Buna göre sadece örgüt suçunun yanı sıra propaganda suçundan da ceza alan az sayıda KCK'lının tahliyesi  söz konusu olabilecek. Aynı şekilde tutuklu gazeteciler de "örgüt" suçundan yargılandığı için tahliye olamayacaklar. Pakette, tutuklu askerler, Ergenekon ve Balyoz davalarını ilgilendiren bir düzenleme de yer almadı.
Paket, örgüt propagandası suçundan açılan davaları etkileyecek. Ancak sadece bu suçtan yargılananlar çoğunlukla tutuksuz yargılandığı için tahliye sayısı beklenenin altında olacak.

PROPAGANDA, BİLDİRİ

Terör örgütlerinin her açıklamasını, bildirisini yayınlamak ya da örgütün propagandasını yapmak suç olmayacak. "Cebir, şiddet veya tehdit içeren yöntemlerini meşru gösteren veya öven ya da bu yöntemlere başvurmayı" teşvik ediyorsa cezalandırılacak. "Örgütün amacının propagandası" suç olmaktan çıkarılacak. Örneğin tek başına demokratik özerkliği, ana dilde eğitimi savunmak suç olmayacak.

RESİME DE CEZA

Paket yeni cezalar da getiriyor. Halen toplantı ve gösteri yürüyüşü sırasındaki bazı fiillere "propaganda" suçundan ceza verilirken, toplantı ve gösteri dışında da bu fiiller cezalandırılacak. Buna göre örgüte ait amblem, resim veya işaretleri asanlar, taşıyanlar, slogan atanlar, ses cihazları ile yayın yapanlar, örgüte ait amblem veya işaretlerin üzerinde bulunduğu üniforma giyenlere 1-5 yıl arası hapis verilecek. Bu düzenlemeyle internetteki ve sosyal medyadaki birçok paylaşıma da "propaganda" cezası verilecek. Ayrıca "örgüte ait resim" tanımı getirilerek bu tür resimleri taşıyanlara da ceza verilecek. Örneğin PKK'lıların fotoğraflarının taşınması ya da internette paylaşılması suç olacak. Örgütü çağrıştıran resimlerin bulunduğu giysilere bile üniforma sayılarak ceza verilecek.

TUTUKLULUĞA İTİRAZ

Hakkında dava açılmayan tutukluların, tutukluluk haline ilişkin 30 günde bir karar verilirken şüpheli veya avukatı dinlenilecek. Tutuklama kararlarında savcının görüşü şüpheliye bildirilecek. Dava açıldıktan sonra duruşma dışında yapılan tahliye taleplerinde ise savcı, şüpheli veya avukatın görüşü alınmak zorunda olmayacak. Yakalama veya tutuklama işlemine karşı başvuru imkânlarından yararlandırılmayanlara tazminat  ödenecek. Haksız gözaltı ve tutukluluk süresi başka bir hükümlülüğünden indirilenler de tazminat alabilecek.

DİNK CİNAYETİ VE FAİLİ MEÇHULLER

AİHM, takipsizlik kararının, etkin soruşturma yapılmadan verildiğine karar verirse, 3 ay içinde talep edilmesi halinde yeniden soruşturma açılabilecek. Ancak AİHM'in bundan önceki kararları için bu söz konusu olmayacak. Bu yüzden Hrant Dink cinayeti ile diğer işkence ve faili meçhullerle ilgili kamu görevlileri hakkında yeniden soruşturma açılamayacak.

ÖCALAN TARTIŞMASI

Paketten, Öcalan'ın yeniden yargılanması tartışması da çıktı. Öcalan'ın yeniden yargılanmasını önlemek için CMK'ya, yeniden yargılama hükümlerinin 4 Şubat 2003 tarihinde AİHM önünde bulunan davalar için geçerli olmayacağı hükmü konulmuştu. Ancak bu sınırlama Öcalan yüzünden yeniden yargılanamayanların başvuruları yüzünden Türkiye'yi AİHM'de zor durumda bıraktı. Pakette, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi önünde bulunan 200 civarındaki dosyada bu sınırlamanın uygulanmaması öngörüldü. Adalet Bakanlığı kaynakları, Komitenin Öcalan'ın yeniden yargılanma başvurusunun duruşma yapılmadan reddedilmesi üzerine dosyayı kapattığını belirterek iddiaları yalanladı.

İŞKENCEYE ZAMANAŞIMI YOK

* İşkence suçunda zamanaşımı olmayacak. Ancak yargının çoğu işkence davasında işlettiği eziyet ya da kamu görevlilerinin kasten yaralaması suçlarında zamanaşımı olacak.
* Askeri ve sivil idari yargı davalarında, dava açılırken talep edilen tazminat miktarı, kesin karar verilinceye kadar artırılabilecek.
* İdari yargı davaları, AİHM'in mahkumiyet vermesi halinde yeniden görülecek.
* Suçu veya suçluyu övme suçu için "kamu düzeni açısından açık ve yakın tehlike" şartı getirildi. "Sayın Öcalan" sözü, Deniz Gezmiş, Mahir Çayan'ı anmak suç olmayacak.
* "Halkı askerlikten soğutma" suçu yerine "Askerleri firara sevk edecek veya askerlik yapacakları vazgeçirecek" açıklamalara ceza verilecek. Düzenleme, vicdani retçileri cezadan kurtarmıyor.
* Dava giderlerini ödemekte güçlü çekenler "taleplerinin açıkça dayanaktan yoksun olmaması" halinde adli yardımdan yararlanacaklar. Talebi reddedilen kişi "ödeme gücündeki azalmaya" dayanarak tekrar talepte bulunulabilecek. Davayı kaybetmesi halinde giderleri geri ödemesinin mağduriyetine neden olacağı anlaşılırsa, borcu tamamen veya kısmen silinecek.