HSYK VE AKADEMİ "SIFIRLANDI"

　

Kemal GÖKTAŞ
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, 17 Aralık yolsuzluk operasyonlarından sonra gündeme gelen ve büyük tartışma yaratan Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) Kanunu, Türkiye Adalet Akademisi Kanunu ile yargıya ilişkin diğer bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına ilişkin kanunu onayladı. Komisyon ve Genel Kurul aşamalarında Gül'ün uyarıları doğrultusunda bazı değişiklikler yapılsa da Bakan'a geniş yetkiler veren düzenlemeler kanunda büyük ölçüde korundu. Kanunun yürürlüğe girmesiyle HSYK ve Türkiye Adalet Akademisi'ndeki görevli tüm hakim, savcı, müfettiş, öğretim üyesi, idari personelin görevi sona erecek ve yerlerine 10 gün içinde yeni atamalar yapılacak. Böylece tek kanunla yaklaşık 1000 kişinin görev yeri değişecek.

Cumhurbaşkanı Gül, yasayı onadıktan sonra yaptığı yazılı açıklamada teklifin Meclis'e sunulmasından sonra her safhasını özellikle Anayasaya aykırılığının bulunup bulunmadığı bakımından incelettiğini belirterek şunları kaydetti:

"15 KONUDA UYARDIM"

"Teklifte 12 maddede yer alan 15 hususun Anayasayla açıkça çeliştiğini gördüm ve Adalet Bakanını çağırıp uyardım. Bunun üzerine TBMM Adalet Komisyonu ve Genel Kurul safhalarında uyarılarım dikkate alınarak, teklifin ilk hâlinde bulunan, HSYK Daire Başkanlarının belirlenmesi, HSYK’ya tetkik hâkimi ve müfettiş atanması, gönderilmesi ve görevlendirilmesi, HSYK üyelerine disiplin cezası verilmesi, yönetmelik ve genelge çıkarma gibi konularda özellikle Adalet Bakanına yetkiler veren hükümlerden vazgeçildiğini ve bu yetkilerin yeniden HSYK Genel Kurulunda veya ilgili dairelerinde kalacak şekilde değiştirildiğini gördüm.

ANAYASA MAHKEMESİ DEĞERLENDİRSİN

Düzeltilen bu açık aykırılıklar dışında Kanunun diğer lehinde ve aleyhinde tartışılan maddelerinin ise Anayasa Mahkemesince değerlendirilmesinin daha doğru olacağını düşünerek yayımlanmasını uygun buldum.”

KÖŞK RÖTUŞLARI

Cumhurbaşkanı Gül'ün uyarıları doğrultusunda teklifte şu değişiklikler yapıldı:

* Gül'ün Adalet Bakanı'na verilmesini istemediği yetkilerin önemli bir kısmının, 17 Aralık'tan sonra üye yapısı değiştirilerek Bakanlığın istediği yönde atama kararları veren 1. Daire'ye verilmesi dikkat çekti. Buna göre teklifte Adalet Bakanı'na verilen HSYK tetkik hakimleri ve müfettişlerini seçecek olan HSYK Genel Kurulu'na 2 kat aday önerme yetkisi 1. Daire'ye verildi.

* Eskiden Genel Kurul tarafından doğrudan seçilen Daire Başkanlarının Adalet Bakanı tarafından teklif edilecek 2 üye arasından seçilmesinden vazgeçilerek daire başkanlarını teklif etme yetkisi ilgili daireye bırakıldı.

* Bakanın tetkik hakimler ve müfettişleri Kurul'dan gönderilmelerini teklif etme yetkisi çıkarıldı.

* HSYK üyelerine disiplin cezası verme ve kovuşturma işlemlerini yürütme yetkisinin Bakan'a verilmesinden vazgeçildi. Ancak Kurul üyelerinin disiplin ve adli suçlarıyla ilgili soruşturma yürütme yetkisi Bakan'a verildi.

* HSYK'nın görev alanına giren konularda yönetmelik ve genelge çıkarma yetkisinin Bakana verilmesinden vazgeçildi.

* Daire kararlarına karşı itirazların bir sonraki daireye yapılması ve daire üye sayılarının değiştirilmesi tekliften çıkarıldı.

* Bakanın üyelerin hangi dairede görev yapacaklarına ilişkin serbestçe belirleme yerine "kanundaki sınırlamalara" bağlı olarak belirlemesi öngörüldü.

BAKANIN YENİ YETKİLERİ

Bugünkü Resmi Gazete'de yayımlanması beklenen kanuna göre büyük bölümü HSYK Genel Kurulu'na ait olan yetkilerin önemli bir kısmı Adalet Bakanı tarafından kullanılacak:

* Teftiş Kurulu Başkanı, yardımcıları ve genel sekreter yardımcılarını atama

* Üyelerin hangi dairede görev yapacaklarını belirleme

* Genel sekreter yardımcılarını seçme

* Genel Kurul'un toplantı günlerini tek başına belirleme ve gündemini Başkanvekilinin görüşünü almadan belirlemek.

* HSYK üyeleri hakkındaki disiplin ve adli suç soruşturmalarını yürütme yetkisi de Bakan'a verildi. Bakan, disiplin soruşturması yapılmasına karar vermesi halinde oluşturulacak 3 kişilik soruşturma komisyonu seçilecek. Üyelerin görevleriyle ilgili ve kişisel suçları ile ilgili suç ihbar ve şikayeti doğrultusunda inceleme yaptırma yetkisi de Bakan'da olacak. Üyeler hakkında ceza davası açılıp açılmayacağına ise Genel Kurul karar vermeye devam edecek.

* Kurul personelini naklen atama yetkisi Başkanvekilinden alınarak Bakan'a verildi. İlk defa yapılacak atamalarda ise Bakan tarafından oluşturulacak 3 kişilik komisyon yetkili olacak.

* Bakan, Kurul'da adalet uzman yardımcıları ve uzmanları görevlendirilebilecek.

* Personel alımına ilişkin yönetmelik çıkarma yetkisi de yine Kurulda değil Bakan'da olacak.

* 3. Daire Başkana bağlı çalışan HSYK Teftiş Kurulu artık Bakan'a bağlı olacak.

* Bakana hakim ve savcılarla ilgili inceleme ve soruşturma yapılması işlemlerine olur vermenin yanı sıra, bu işlemlere yer olmadığına ilişkin işlemlere de olur verme yetkisi getirildi. Böylece 3. Daire, bir hakim ve savcı hakkında inceleme, soruşturma açılmasına yer olmadığına karar verse bile Bakan kararıyla o hakim-savcı hakkında inceleme veya soruşturma açılabilecek.

ÜYE SEÇİMLERİNE NEŞTER

Kanunla HSYK üye seçimlerine de neşter vuruldu. Adli ve idari yargı hâkim ve savcılarının 5 yıl bu yıl Ekim ayında ve 2018'deki HSYK üyeliği seçimlerinde aday olabilmeleri için en az 20 yıl çalışmış olma şartı aranacak. Böylece yoğun olarak 2002'den sonra mesleğe girdikleri öngörülen cemaat mensubu hakim ve savcıların HSYK üyesi seçilmeleri önlenecek.

Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Adalet Akademisi genel kurullarından seçilecek Kurul üyeliği için her üye seçilecek üye sayısı kadar adaya değil sadece bir aday için oy kullanacak. Buna karşın adlî ve idarî yargı hâkim ve savcıları arasından seçilecek Kurul üyeliği için her hâkim ve savcı; seçilecek üye sayısı kadar aday için oy kullanabilecek, yani çarşaf liste usulü geçerli olmaya devam edecek.

Cumhurbaşkanı'nca yapılacak Anayasa Mahkemesi üyeliği seçiminde 3 aday belirlemek için Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay genel kurulları ile Yükseköğretim Kurulu ve baro başkanlarınca yapılacak seçimde her bir üyelik için 3 adaya değil, bir tek adaya oy verilecek.

BOYKOT'A ÖNLEMLER

Askıya alınan HSYK teklifinin yasalaşmasının gerekçesi olarak gösterilen cemaate yakın HSYK üyelerinin rapor ve izin alarak Genel Kurul ve daire toplantılarına katılmamaları ve HSYK'yı çalıştırmamalarına ilişkin de önlemler getirildi. Buna göre en az 15 üyeyle toplanan ve en az 12 üyenin oyuyla karar alabilen 22 üyeli Genel kurul artık 12 üyeyle toplanabilecek ve yine aynı sayıyla karar alabilecek. Görüşmesi tamamlanmayan gündem maddesinin bir sonraki gündemde öncelikle görüşülmesi esası da kaldırıldı. Dairelerde ve genel kurulda gündemde değişiklik yapılabilmesi için toplantı gününden en az 1 gün önce Başkan'ın veya üye tam sayısının salt çoğunluğunun yazılı talepte bulunması zorunluluğu getirildi. 7 üyeli dairelerin toplantı yeter sayısı ise 5'den 4'e düşürüldü.

HSYK "SIFIRLANDI"

Kanunun yürürlüğe girmesiyle HSYK'da Genel Sekreter, genel sekreter yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı ve yardımcıları, müfettişler, tetkik hâkimler ve idari personelin görevleri sona erdi. Bakan Bozdağ 10 gün içinde Teftiş Kurulu Başkanı ve yardımcıları ile genel sekreter ve yardımcılarını atayacak. Görevleri sona erenler "uygun görülecek" görevlere atanacaklar. Ayrıca kanunun yürürlüğe girmesiyle HSYK genelgelerinin tümü de yürürlükten kalktı.

AKADEMİ'DE YETKİ BAKAN'DA

Teklifle hakim ve savcı adaylarının eğitimlerinin yapıldığı Türkiye Adalet Akademisi'nde de köklü değişiklikler yapıldı ve Bakan'ın gücü artırıldı. Kanunla Bakan'a Akademi'de de şu yetkiler verildi:

* Akademi Yönetim Kurulu'nun Bakanlar Kurulu'na Akademi Başkanlığı seçimi için 3 aday gösterme, başkan yardımcılarını ve daire başkanlarını, Akademide görev yapacak hakim ve savcıları seçme yetkisi Bakan'da olacak.

* Akademi Genel Kurulu'nun yapısı değiştirilerek Adalet Bakanı'na 6 hakimi Genel Kurul'a üye seçme yetkisi verildi. Uluslararası Hukuk Genel Müdürü ile Cezaevleri Genel Müdürü'nün de Kurul üyesi olacak. Genel Kurul'da Yargıtay'ın üye sayısı 4'ten 2'ye, Danıştay'ın 3'ten 1'e düşürüldü. Öğretim elemanlarının 4 üye seçme yetkisi de kaldırıldı, bunun yerine Barolar Birliği ve Noterler Birliği'ne birer üye seçme yetkisi verildi. Akademi Genel Kurulu'nun hakim, savcı, Yargıtay ve Danıştay üyeleri ile en az 20 yıl görev yapmış avukat ve noterler arasından Akademi Yönetim Kurulu'na üye seçme yetkisi de kaldırıldı.

* Bakan adalet uzman yardımcıları ve uzmanlarını Akademide görevlendirebilecek.

* Akademinin üniversitelerde veya yabancı ülkelerde hukuk alanında yüksek lisans ve doktora öğrenimi yapmak için izin verilecek hâkim ve savcıların sayısını belirleme yetkisi kaldırıldı.

* Akademi bünyesinde adli, idarî ve askerî yargı hâkim ve savcıları, avukat ve noterler ile yardımcı personelin meslek öncesi ve meslek içi eğitimi ve gelişmesi için faaliyette bulunmak üzere kurulan Eğitim Merkezi kapatılacak.

AKADEMİ DE SIFIRLANDI

Kanunun yürürlüğe girmesiyle Akademi Başkanı, Başkan Yardımcıları, Genel Kurul, Yönetim ve Denetim Kurulu üyeleri, Genel Sekreter, Eğitim Merkezi Müdürü ve müdür yardımcıları, dışardan görevlendirilen hâkim ve savcılar ile diğer personelin görevleri sona erdi. Bu kişiler 15 gün içinde başka bir göreve atanacaklar. Adalet Bakanı, 10 gün içinde başkan yardımcıları ve daire başkanlarını seçecek. Bozdağ, 15 gün içinde de üç başkan adayını Bakanlar Kurulu'na sunacak. Akademideki "genel sekreterlik" kadrosu ise tamamen kaldırıldı.

10 YENİ YÜKSEK MÜŞAVİR

* Hakim ve savcıların staj, araştırma yapmak, kurs, eğitim ve öğrenim görmek üzere yurt dışında görevlendirilmelerine HSYK değil Adalet Bakanlığı karar verecek.

* Hâkim ve savcıların, dış temsilciliklerde, uluslararası mahkeme veya kuruluşlarda muvafakatleri alınarak görevlendirilmesinde HSYK izni şartı kaldırıldı. Bu görevlendirmelere tek başına Bakanlık karar verecek.

* Adalet Bakanlığı'na görevli yüksek müşavir sayısı 15'den 25'e, bunlar arasındaki birinci sınıf hakim sayısı 10'dan 20'ye çıkarıldı.


CHP ANAYASA MAHKEMESİ'NE GİDECEK

CHP, kanunun onaylanmasından önce yaptığı "yok hükmünde sayılması" başvurusu Anayasa Mahkemesi tarafından reddedilmişti. Ancak yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren 60 gün içinde yeniden AYM'ye iptal başvurusu yapacak.