Kadının soyadı meselesi: Hükümet, yargı, bürokrasinin "erkek" direnişi

Kemal GÖKTAŞ
Türkiye, AİHM'de 8 yıl önce verilen "kadınların evlenmeden önceki soyadlarını kullanabilmesi gerektiği" yönündeki kararın gereğini yerine getirememesi nedeniyle yeniden mahkum olmasının ardından sırada bekleyen onlarca davada daha mahkumiyetlerin kapıda olduğu belirtildi.
Avukat Ayten Ünal Tekeli, evlendikten sonra sadece kendi soyadı olan "Ünal"ı kullanma talebi yargı tarafından reddedilince AİHM'de dava açmış ve AİHM Türkiye'yi kadın - erkek eşitliğine aykırı davranmaktan mahkum etmişti. AİHM'in 2004 yılında verdiği bu karar, yine aynı yıl Anayasa'nın
90. maddesine eklenen "Temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır" hükmü nedeniyle doğrudan iç hukukta uygulanma olanağına kavuştu.

AYM DE HÜKÜMET DE AİHM KARARINA UYMADI

AİHM kararından sonra kadınlar nüfus idarelerine kendi soyadlarını kullanmak istediklerini bildirdi. Ancak nüfus idareleri bu talebi reddetti ve çok sayıda dava açıldı. Bu davalarda mahkemeler "kabul" kararı verse bile Yargıtay'ca bozuldu. Bu davalardan birinde mahkeme, Yargıtay'ın Anayasa'nın 90. maddesine rağmen kanunu gerekçe göstermesini dikkate alarak kanun hükmünün iptalini istedi. Anayasa Mahkemesi, geçen yıl Şubat ayında verdiği kararla AİHM kararına aykırı olan Medeni Kanun’un 187. maddesindeki “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır" hükmünün iptal edilmesi istemini 8'e karşı 9 oyla reddetti.
Kadınların soyadı konusundaki son umudu 4. Yargı Paketi'ydi. Pakette "Kadınlar evlenince sadece kendi soyadlarını kullanabilirler" şeklinde bir düzenleme yapılması öngörülüyordu. Ancak Bakanlar Kurulu'nda bazı bakanlar evlenen kadınların sadece kendi soyadını kullanmalarının karışıklıklara yol açabileceği itirazını yöneltince düzenleme paketten çıktı.

AİHM UMUDU KESİNCE...

Türkiye'nin yasal bir düzenleme yapacağı umuduyla soyadı davalarını erteleyen AİHM ise, bundan umudu kesince dosyaları tek tek ele almaya başladı. AİHM, son olarak önceki gün açıklanan kararla sadece evlenmeden önceki soyadını taşıma talebiyle başvuran Bahar Leventoğlu’nu haklı buldu ve Türkiye'nin “ayrımcılık yasağını ihlal ettiğine" karar verdi. Bu kararın ardından AİHM önünde bekleyen çok sayıda soyadı dosyasının da yakında karara bağlanacağı belirtildi.

TÜRMEN: YENİ MAHKUMİYETLER KAPIDA

Eski AİHM Hakimi ve CHP milletvekili Rıza Türmen, AİHM’in, evlendikten sonra kızlık soyadının kullanılabilmesiyle ilgili kararının anımsatılması üzerine, bunun ilk karar olmadığını ifade etti. Benzer kararın daha önce de verildiğini anımsatan Türmen, Türkiye’nin tazminat ödeyerek bu ihlali sürdürmesinin mümkün olmayacağını, yasalarını bu karara uygun hale getirmesi gerektiğini ifade etti.