Anadilde "sınırlı" savunma tasarısı "bol sürpizli"

Kemal GÖKTAŞ
Adalet Bakanlığı'nca açlık grevindeki PKK-KCK tutuklu ve hükümlülerin en önemli taleplerinden biri olan "anadilde savunma" konusunu da kapsayan ve cezaevlerindeki koşulların iyileştirilmesi amacıyla hazırlanan tasarıda ilginç düzenlemeler yer aldı. Tasarıda, anadilde savunma sadece dava sırasındaki ilk ve son savunma ile sınırlanırken, "meramını anlatabilecek kadar Türkçe bilen mahkum"un tercümanını kendisinin getirmesi hükme bağlanıyor. Tasarıyla soruşturma aşamasında Türkçe'yi hiç bilmeyenler dışında herkes soruşturma aşamasında Türkçe savunma yapmak zorunda olacak. Ayrıca anadilde yazılı savunma yapılamayacak. Tasarıda, cezaevindeki evli hükümlülere iyi hal ödülü olarak eşle görüşme hakkı tanınması düzenlemesi yer aldı. Üstelik eşle görüşme sonunda hamile kalınması halinde, terör suçluları dışyında kalan kadın mahkumların cezalarının infazının ertelenebileceği hükme bağlandı.

PKK ve KCK'lı mahkumların 64. gününe giren açlık grevi taleplerinden biri olan anadilde savunma ile ilgil tasarıda cezaevleri ile ilgili ilginç düzenlemeler de yer aldı. Tasarı özetle şöyle:

ANADİLDE "SINIRLI" SAVUNMA
CMK'nın (Ceza Muhakemesi Kanunu) hiç Türkçe bilmeyenlerin devletin tahsis edeceği tercüman aracılığıyla savunma yapacağına ilişkin 202. maddesine yeni fıkralar eklendi. Buna göre, meramını Türkçe anlatabilen ancak kendisini başka bir dilde daha ii ifade edebileceğini beyan eden sanık, iddianamenin okunması ve esas hakkındaki mütaalanın verilmesi aşamalarından sonraki savunmalarını kendi tercih ettiği dilde yapabilecek. Bunun için de kendi tercümanını duruşma salonuna getirmek zorunda olacak. Meramını Türkçe anlatabilen tüm sanıklar, kimlik tespiti, ara talepler, çarpraz sorgu, sorulara yanıt verdikleri aşamalarda yine Türkçe konuşmak zorunda olacak. Ayrıca tanıklara ve diğer sanıklara da Türkçe soru yöneltmek zorunda olacaklar. Esas hakkındaki savunmadan sonra mahkemeye söylenen son sözler bile Türkçe olmak zorunda olacak.

Tasarıda, sanıkların kendi tercih ettikleri dilde ilk ve son savunmalarını yapma imkanın yargılamanın sürüncemede bırakılması amacına yönelik olarak kötüye kullanılamayacağı da belirtildi. Böylece mahkemeye, anadilde savunmayı her zaman için askıya alma yetkisi de verilmiş oldu.

EŞLE GÖRÜŞME: Tasarıda, iyi halli mahkumlara "eşle görüşme", azami ziyaret süresi tanınması, tek kişilik odalarda televizyon imkanı, takdir belgesi, hediye ve tavsiye mektubu verilebileceği, sosyal, kültürel, sportif etkinliklerden öncelikli yararlanma hakkı tanınacağı kaydedildi. Böylece eşle başbaşa görüşme de ödül olarak ele alınmış oldu. Buna göre, kapalı cezaevlerinde, evli hükümlüler, ödül olarak 3 ayda bir kez 3 saatten 24 saate kadar eşleri ile yakınlarında cezaevi personeli olmadan görüşebilecek. Çocuk hükümlüler, 2 ayda bir 3 saatten 24 saate kadar anne ve babasıyla biraraya gelebilecek. Ödüllendirmenin esasları, suç türlerine göre hazırlanacak yönetmelikte belirlenecek.

BİNLERCE YENİ TAHLİYE: Yaklaşık 33 bin mahkumun tahliyesini sağlayan "açık cezaevine geçiş ve infazın son 1 yılında tahliye" düzenlemesine ilişkin önemli bir değişiklik yapılacak. Buna göre açık cezaevine ayrıldıktan sonra son bir yılın denetimli serbestlik şartlarıyla toplum arasında geçirilebilmesine dönük düzenlemede, 6 ay açık cezaevinde kalma şartı vardı. 31 Aralık 2015 tarihine kadar bu 6 ay açık cezaevinde geçirme şartını uygulamama konusunda bir düzenleme yapılacak. Böylece, açık cezaevine geçme şartı kazanan mahkum, 6 ay burada kalma şartı aranmadan hemen tahliye olacak. Yani tasarının yasalaşması durumunda yeni tahliyeler olacak.

HAMİLELERE İNFAZ ERTELEMESİ: İnfaz Kanunu'nda, hamile olan ya da doğum yapmasının üzerinden 6 ay geçmemiş kadınlar hakkındaki hapis cezasının infazının geri bırakabileceğine ilişkin hükme "terör suçundan mahkum olup, cezaevindeyken hamile kalanların cezasının ertelenmeyeceği, bu kadınların cezaevinin özel bir kısmında tutulacağı" hükmü eklendi.

HASTA MAHKUMLARA TAHLİYE: Ağır bir hastalık veya sakatlık nedeniyle ceza infaz kurumu koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyenlerin infazı ertelenerek cezaevinden çıkacak. Ancak Cumhuriyet başsavcılığınca "toplum güvenliği bakımından" tehlike oluşturacağı değerlendirmesi yapılması halinde bu imkandan yararlanamayacak. Halen
'Mahkumun hastalığının hayatı için kesin tehlike teşkil etme' şartıyla tahliye kararı verilebiliyor. Böylece 300'ün üzerinde hasta hükümlü durumları tekrar değerlendirilecek ve infazının ertelenmesine karar verilebilecek. Bu düzenleme hasta tutukluların durumunu doğrudan etkilemeyecek. Çünkü tutukluların tahliyesine mahkeme süren yargılama çerçevesinde karar veriyor.

TİCARİ NEDENLE İNFAZ ERTELEME: 3 yıl ve daha az süreli hapis cezalarının infazının, hükümlünün talebiyle 6 aylığına ertelenebileceğine ilişkin hükme "ailenin ticari faaliyetlerinin sürmesi" hali de eklendi. Böylece hastalık, üniversite eğitimi, ölüm ya da tarım topraklarının işlenebilmesi gibi nedenlerle ertelemenin yanı sıra bu nedenle de infaz ertelenebilecek. Üstelik kasten işlenen suçlarda 3, taksirle işlenen suçlarda 5 yıl ve daha az ceza alanların cezalarının infazı erteleneceği için kapsam da genişlemiş oldu. İnfaz, her defasında 1 yılı geçmemek üzere 2 kez ertelenebilecek. Terör suçları ve cinsel dokunulmazlığa karşı suç işleyenler, disiplin cezası alanlar bu düzenlemeden yararlanamayacak. Ayrıca üniversite eğitimi, yakınların ölümü, ticari faaliyet gibi nedenlerle infaza başlanmış olsa bile 6 aylığına ara verilebilecek.

YAKALAMA KARARI: Kasten işlenen suçlarda 3, taksirle işlenen suçlarda 5 yıldan fazla ceza alanlar için çağrı kağıdı çıkarılmaksızın yakalama emri çıkartılacak. Çağrı kağıdı sadece adli para cezasından hapse çevrilen suçlarda çıkartılacak.

GARDİYAN REFEKATÇİ KALKIYOR: Açık cezaevine ayrılan hükümlülerin infaz koruma memuru eşliğinde açık cezaevine nakledilmesi kaldırılıyor. Artık hükümlüler yanlarında refekatçi olmaksızın serbest bırakılacaklar ve açık cezaevine kendileri gidecekler. Böylece refekat eden görevlinin de masraflarını karşılayan hükümlü bu külfetten kurtulacak.

ÇOCUKLARA UZUN GÖRÜŞ: Hükümlülere yarım saatten az bir saatten fazla olmamak üzere verilen görüş izinleri çocuklar için 1 ila 3 saat arasında olacak.

HİLMİOĞLU DÜZENLEMESİ: Ergenekon sanığı eski İnönü Üniversitesi Rektörü Fatih Hilmioğlu'nun oğlunun vefatı nedeniyle getirildiği Ankara'da evde konaklamasına izin verilmeyecek geceleri cezaevine konulması nedeniyle yeni düzenleme yapıldı. Hükümlüler, ölüm ve benzeri nedenle izin verildiğinde, valinin izniyle ya evinde ya bir yakının evinde ya da güvenli bir yerde tutulacak. Aynı düzenleme, tutuklular için de uygulanacak.