HDP'deki artışın anatomisi ve 6 sonucu

KEMAL GÖKTAŞ

HDP, 2014 yerel seçimlerinde 6 olan yüzde 50'nin üzerinde oy aldığı il sayısını, Cumhurbaşkanlığı seçiminde Demirtaş'la birlikte 10'a çıkarmıştı. HDP 7 Haziran seçiminde bu sayıyı 12'ye çıkardı. İstanbul'da MHP'yi geçerek 3. parti olan HDP, İzmir, Adana, Mersin, Antalya, Bursa ve Ankara'dan da vekil çıkararak büyük şehirlerdeki gücünü önemli ölçüde artırmış oldu.

HDP'nin aldığı oylar şu sonuçları ortaya çıkardı:

1- ASIL ARTIŞ DOĞUDAN GELDİ: HDP, Türkiyelileştikçe Batı'dan olduğu kadar Doğu'dan da oy alıyor. 2014'deki yerel seçimde daha bölgeye yönelik söylemlerle seçime giren BDP, HDP çatısı altında girilen seçimde sadece 16 ayda oylarını Ağrı'da yüzde 32, Tunceli'de yüzde 27, Muş'ta 24, Kars ve Iğdır'da 22, Bitlis'te 21, Hakkari'de 16, Şırnak'ta 13, Diyarbakır'da 22, Mardin, Batman ve Van'da 20, Bingöl'de yüzde 19 artırdı.

2- KÜRTLERİN İLK TERCİHİ: BDP, 2014 yerel seçiminde bir önceki seçime göre oylarını artırsa da bölgede Ak Parti ile başa baş bir yarış söz konusuydu. Ancak HDP, Ak Parti ile arayı önemli ölçüde arttı ve birçok ilde tek parti haline geldi. Ak Parti ile rekabet edilen birçok ilde ise birincilik açık ara HDP'nin oldu. Böylece aldığı oy oranı nedeniyle Kürtlerin temsilcisi olmadığı eleştirilerine maruz kalan HDP, Türkiyelelişme söylemi ile Kürtlerin en çok tercih ettiği parti oldu.

3- AK PARTİ ERİDİ: Kobane'nin yanı sıra, Ak Parti din tartışmasının ters tepmesinin yanı sıra Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Kürt sorunu ve çözüm sürecine yönelik olumsuz mesajları ve aday profili nedeniyle Doğu ve güneydoğu'da eridi, oyları HDP'ye aktı. Ak Partinin oyları 2011 seçimlerine göre Adıyaman'da yüzde 67'den 60'a, Batman'da 37'den 18'e, Diyarbakır'da 32'den 15'e, Gaziantep'te 61.7'den 46'ya, Mardin'de 32'den 20'ye, Siirt'te 48'den 28'e, Şanlıurfa'da 63.5'dan 47'ye, Şırnak'ta 20'den 9'a, Kilis'te ise 59.5'dan yüzde 49'a düştü.

4- 3 KESİMDEN YENİ OY: HDP'nin Türkiyelileşme ve "Yeni Hayat" mesajlarının 3 kesim üzerinde yoğun olarak etkisini gösterdiği ortaya çıktı. Bunlardan ilki Batı'da yaşayan Kürt nüfus oldu. İstanbul, İzmir, Antalya, Bursa gibi kentlerdeki başarıda bu kesimin payı önemliydi. HDP, önceki seçimlerde CHP'ye veya diğer sol partilere oy veren sol seçmenden de oy aldı. İstanbul'da Kadıköy, Beşiktaş gibi semtlerin yanı sıra Sırrı Süreyya Önder'in Kürt nüfusun az olduğu Ankara 1. Bölge'den seçilmesinde bu oylar etkili oldu. HDP, güçlü Alevi adaylarının da karşılığını da aldı. Bölgede Tunceli, Malatya, Erzincan, K. Maraş gibi Alevi nüfusun olduğu yerlerde oyunu artırdı.

5- YÜZDE 1'İN ALTINDA YOK: Trakya, Marmara, Ege ve Akdeniz'deki bazı illerde hatırı sayılır oy olan HDP, İç Anadolu ve Karadeniz Bölgesi'nde etkili olamasa da 81 ilin tamamında yüzde 1'in üzerine çıkmayı başardı.

6- TAKTİK TUTTU: Selahattin Demirtaş'ın Cumhurbaşkanlığı adaylığında alınan başarıyı doğru okuyan ve buna uygun taktikler geliştidren HDP bunun semeresini aldı. Cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra HDP'de Türkiyelileşme söyleminin en çok Batı'daki Kürt nüfus tarafından ilgi gördüğü tespiti yapılmıştı. Nitekim Demirtaş da BDP/HDP geleneğinde pek görülmeyen bir alana girerek Ak Parti'nin dinsel alandaki suçlamalarına yine dinsel jargonla yanıt verdi ve bunun karşılığını muhafazakar Kürt seçmenden oy alarak gördü.

HDP'nin 81 ilde aldığı oy oranları şöyle:

* Yüzde 50'nin üzerinde oy aldığı iller:



İl - 7 Haziran- Cumhurbaşkanlığı -  2014 yerel

-------

Hakkari: 85.17 82 69,27

Şırnak: 83.93 83.2 70.62

Diyarbakır: 77.76 64.2 55.11

Ağrı: 76.93 61.3 44.17

Van: 73.51 54.6 53.14

Mardin: 72.09 59.6 52.19

Batman: 71.23 60 52.47

Muş: 70.20 61.2 46.31

Siirt: 64.79 54.1 46,65

Tunceli: 60.06 52.3 33,25

Bitlis: 59.47 43.8 38.03

Iğdır: 55.93 42.9 43,38

* Yüzde 30-50 arasında oy aldığı iller:

Kars: 43.47 32.9 25,21

Bingöl: 40.53 30.6 21.65

Şanlıurfa: 38.07 26.2 30,51

Ardahan: 30.16 23.1 16.32

* Yüzde 10-30 arasında aldığı iller:

Adıyaman: 22.64 15.2 7.87

Mersin: 17.89 13.5 9.65

Erzurum: 17.80 13.1 6.23

Elazığ: 15.35 10.9 5.66

Gaziantep: 15.32 10.6 6.22

Adana: 14.56 10.6 7.35

İstanbul: 12.42 9.1 4.84

İzmir: 10.31 8.0 3.37

* Yüzde 5-10 arasında aldığı iller:

Aydın: 9.09 7.0 3.11

Yalova: 8.57 5.9 3.01

Malatya: 8.18 5.3 1.55

Kocaeli: 7.66 5.5 2.35

Antalya: 7.23 5.3 2.31

Manisa: 7.03 5.6 2.45

Hatay: 6.87 3.6 1.33

Kırşehir: 6.41 5.0 2.08

Tekirdağ: 5.87 4.4 1.70

Bursa: 5.84 4.2 1.67

Erzincan: 5.83 4.1 1.42

K.Maraş: 5.48 4.3 1.29

Muğla: 5.45 4.1 1.56

Ankara: 5.24 3.5 0.87

* Yüzde 3-5 arasında aldığı iller:

Konya: 4.51 3.1 1.94

Osmaniye: 4.21 2.8 1.28

Denizli: 4.17 3.3 1.04

Kilis: 4.07 3.8 1.06

Eskişehir: 3.95 2.6 0.67

Bilecik: 3.68 3.0 0.78

Balıkesir: 3.45 2.9 0.81

Artvin: 3.10 2.4 0.84

Çanakkale: 3.06 2.7 0.74

Edirne: 3.04 2.9 0,72

　

* Yüzde 2-3 arasında aldığı iller:

Sakarya: 2.98 2.3 0.81

Uşak: 2.77 2.5 0.49

Kayseri: 2.71 1.9 0.34

Kırklareli: 2.71 2.3 0.66

Düzce: 2.43 1.8 0.44

Çorum: 2.25 1.6 0.40

Isparta: 2.22 1.7 0.29

Aksaray: 2.14 1.5 0.48

Bolu: 2.08 1.6 0.31

* Yüzde 1-2 arasında aldığı iller:

Gümüşhane: 1.92 1.1 0.00

Burdur: 1.88 2.1 0.28

Sivas: 1.81 1.2 0.16

Nevşehir: 1.81 1.4 0.27

Bartın: 1.65 2.4 0.43

Sinop: 1.64 1.8 0.41

Karaman: 1.62 1.7 0.00

Zonguldak: 1.60 2.0 0.42

Amasya: 1.60 1.2 0.35

Samsun: 1.60 1.4 0.20

Tokat: 1.69 1.2 0.17

Kırıkkale: 1.67 1.2 0.00

Niğde: 1.62 1.4 0.37

Rize: 1.56 1.2 0.21

Karabük: 1.54 1.4 0.25

Bayburt: 1.51 0.75 0.00

Afyon: 1.47 1.4 0.11

Giresun: 1.41 1.4 0.41

Yozgat: 1.38 1.0 0.00

Trabzon: 1.32 1.2 0.10

Kütahya: 1.31 1.2 0.11

Çankırı: 1.28 1.0 0.00

Ordu: 1.25 1.4 0.24

Kastamonu: 1.10 1.4 0.00