Yargı da MİT'e bağlanıyor: MİT bütün önemli soruşturmalardan bilgi belge alacak

Kemal GÖKTAŞ
Milli İstihbarat Teşkilatı'na (MİT) olağanüstü yetkiler veren "Devlet İstihbarat Hizmetleri e Milli İstihbarat Teşkilatı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi" ile MİT'e devlete karşı işlenen suçlar ile terör ve casusluk suçlarında yürütülen soruşturma ve dava dosyalarından her türlü bilgi ve belgeyi alma yetkisi verilecek. Teklifle ayrıca MİT'e sadece Türkiye'deki telefon ve iletişimin dinlenmesi ve izlenmesi değil tüm dünyadaki telefonları dinleme yetkisi de veriliyor.

Teklifle MİT'in görev ve yetkilerinin düzenlendiği MİT Kanunu'nun 6. maddesine "5237 sayılı Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dört, Beş, Altı ve Yedinci bölümlerinde yer alan suçlara ilişkin soruşturma ve kovuşturmalarda ifade tutanaklarına, her türlü bilgi ve belgeye erişebilir, bunlardan örnek alabilir" fıkrası ekleniyor. Buna göre MİT, devlete karşı işlenen suçlar ile darbe, darbe teşebbüsü, örgüt üyeliği gibi suçların yanı sıra casusluk suçlarından yürütülen tüm soruşturma ve davalardaki bilgi ve belgelerin örneğini alabilecek. Böylece Ceza Muhakemesi Kanunu'ndaki "hazırlık soruşturmalarının gizliliği" ilkesi böylece MİT'e karşı geçerli olmayacak.

Teklifle, bu yetkiyi kullanmak isteyen MİT yetkililerine olumlu yanıt vermeyen kişilere 4 yıla kadar hapis cezası istemiyle dava açılacak.

Hukukçular MİT'in böylece soruşturma bilgilerine ulaşmasının adil yargılanma hakkı bağlamında önemli sorunlar çıkartacağı uyarısında bulunuyor.

BU SUÇLAR MİT GÖZETİMİNDE YÜRÜYECEK

Teklifin yasalaşması halinde şu suçlarla ilgili soruşturma ve davalardaki bütün bilgiler MİT'e verilecek:

"Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak (bölücülük), Anayasayı ihlâl (Anayasa'yı zorla değiştirmeye kalkışma), Cumhurbaşkanına suikast ve fiilî saldırı, yasama organına karşı suç (darbe teşebbüsü), hükümete karşı suç, hükümete karşı silâhlı isyan, silahlı örgüt, örgüte silah sağlama, suç için anlaşma, düşmanla işbirliği yapmak, devlete karşı savaşa tahrik, temel milli yararlara karşı faaliyette bulunmak için yarar sağlama, yabancı devlet aleyhine asker toplama, askerî tesisleri tahrip ve düşman askerî hareketleri yararına anlaşma, düşman devlete maddî ve malî yardım,

askerî komutanlıkların gasbı, halkı askerlikten soğutma, askerleri itaatsizliğe teşvik, yabancı hizmetine asker yazma, yazılma, savaş zamanında emirlere uymama, savaş zamanında yükümlülükler, savaşta yalan haber yayma, seferberlikle ilgili görevin ihmali, düşmandan unvan ve benzeri payeler kabulü, devletin güvenliğine ilişkin belgeler, devletin güvenliğine ilişkin bilgileri temin etme, siyasal veya askerî casusluk, devletin güvenliğine ve siyasal yararlarına ilişkin bilgileri açıklama, gizli kalması gereken bilgileri açıklama, uluslararası casusluk, askerî yasak bölgelere girme, devlet sırlarından yararlanma, devlet hizmetlerinde sadakatsizlik, yasaklanan bilgileri temin, yasaklanan bilgilerin casusluk maksadıyla temini, yasaklanan bilgileri açıklama, yasaklanan bilgileri siyasal veya askerî casusluk maksadıyla açıklama, taksir sonucu casusluk fiillerinin işlenmesi, devlet güvenliği ile ilgili belgeleri elinde bulundurma."

YOLSUZLUK SUÇLARINDA MİT'TEN BİLGİ - BELGE İSTENEMEYECEK

Teklife eklenen bir maddeyle de MİT uhdesindeki istihbari nitelikteki bilgi, belge, veri ve kayıtlar ile yapılan analizlerin istenmesine de sınır getirildi. Buna göre MİT'in bilgi ve belge alacağı yukarda sayılan suçlar dışında kalan suçlardan dolayı yürütülen soruşturma ve davalarda MİT'ten bilgi, belge, veri, kayıt ya da analiz istenemeyecek. Buna göre suç işlemek için örgüt kurma ile rüşvet, zimmet, ihaleye fesat gibi yolsuzluk suçlarında savcılıklar ve mahkemeler MİT'ten herhangi bir bilgi-belge alamayacak.

MİT TÜM DÜNYAYI DİNLEYEBİLECEK

Yasa teklifi ile ayrıca MİT'e küresel dinleme ve iletişimin izlenmesi yetkisi de getirildi. Buna göre "Önleyici istihbarat elde etmek ve analiz yapabilmek amacıyla" MİT, yurt dışında gerçekleştirilen bütün ileteşimi tespit edebilecek, dinleyebilecek, sinyal bilgilerini değerlendirip kayda alabilecek. Ayrıca Türkiye'de yaşayan yabancılar tarafından gerçekleştirilen iletişim de aynı kapsamda izlenip dinlenebilecek. MİT, ankesörlü telefonlarla gerçekleştirilen iletişimi de herhangi bir sınır olmadan dinleyebilecek. "Küresel dinleme" için MİT Müsteşarı veya yardımcısının onayı yeterli olacak. Teklifle MİT'e getirilen bu dinleme ve izleme yetkisinin "kanunlardaki düzenlemelere bağlı kalmaksızın" yapılacağı da belirtildi. Böylece herhangi bir mahkeme kararı ya da izin gerekmeden bu dinlemeler yapılabilecek. Bu tür dinleme ve izleme faaliye kapsamına ayrıca MİT mensupları, daha önce MİT'te görev almış olanların veya görev almak üzere başvuranlar da alındı. Teklifte dinleme-izleme yetkisinin kullanılmasına ilişkin usul ve esasların yönetmelikle düzenleneceği belirtildi.

DİNLEME MERKEZLERİ VE KİŞİSEL VERİLER

MİT'in istihbari amaçla Türk vatandaşlarının telefonlarını dinleme ve iletişimlerini izleme konusundaki yetkisinde de önemli değişiklikler yapıldı. Halen

MİT'in istihbari dinleme yapabilmesi için hakim kararı gerekiyor. Ancak "gecikmesinde sakınca bulunan hallerde" MİT Müsteşarı veya yardımcısının yazılı emriyle de dinleme ve izleme yapılabiliyor. Kanuna göre bu yazılı emir 24 saat içinde hakim onayına sunuluyor. Hakimin de 24 saat içinde karar vermesi gerekiyor. Hakim yazılı emri uygun bulmazsa dinlemeye son veriliyor. Teklif bu hükümlerde bir değişiklik öngörmemekle birlikte MİT'e istediği yerde dinleme merkezi kurma yetkisi verilmesini öngörüyor. Dinleme merkezi kurma yetkisinin verilmesi de MİT'in kanundaki sınırlamalara bağlı kalmadan dinleme yapabilyeceği yorumlarına neden oldu.

Ayrıca teklifteki "Kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, bankalar, finans kuruluşları, diğer tüzelkişiler ve tüzelkişiliği bulunmayan kuruluşlardan bilgi, belge, veri ve kayıtları alabilir, bunlara ait arşivlerden, elektronik bilgi işlem merkezlerinden ve iletişim alt yapısından yararlanabilir ve bunlarla irtibat kurabilir" hükmünün MİT'e kişisel verilere ve dinleme kayıtlarına sınırsızca ulaşma yetkisi veriyor. Teklifte hiçbir kurumun MİT'in bilgi, belge talebinden kaçınamaması için "Bu kapsamda talepte bulunulanlar, kendi mevzuatlarındaki hükümleri gerekçe göstermek suretiyle talebin yerine getirilmesinden kaçınamazlar" hükmü yer alıyor. Buna göre MİT, Emniyet, jandarma ve Genelkurmay da dahil bütün kurumlardaki bilgi, belge ve arşivlere ulaşacak.

İSTİHBARAT KURULU'NA "UYGULAMA" YETKİSİ

Tekilfle Milli İstinbarat Koordinasyon Kurulu'nun yapısı ve işleyişinde de önemli değişiklikler yapılıyor. Halen MİT Müsteşarının Başkanlığında çalışan Kurul, üç ayda bir, MGK Genel Sekreteri veya Yardımcısı, Genelkurmay İstihbarat Başkanı veya Yardımcısı, bakanlıkların müsteşarları, kurum ve kuruluşların yetkili amirleri, MİT'in ilgili başkanları ile MİT Müsteşarının çağıracağı diğer kamu görevlilerinin katılımıyla toplanıyor.

Teklifle Kurul'un başkanı artık Başbakan olacak. Ayrıca MGK ve Genelkurmay temsilcilerinin kurulda yer alacaklarına ilişkin düzenleme de çıkarılıyor. Buna göre Kurul'a kimlerin katılacağına Başbakan karar verecek. Başbakan uygun görmediği takdirde Emniyet, Genelkurmay ve MGK temsilcileri toplantıya alınmayacak. Teklifle Kurul'un aldığı kararların "bağlayıcı" olduğu da hüküm altına alınıyor.

Kararları bağlayıcı olan Kurul'un görev ve yetkileri de değiştiriliyor. Buna göre Kurul "Bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının görev ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesiyle ilgili koordinasyonu sağlamak, istihbarat çalışmalarının yöneltilmesinde temel görüşleri oluşturmak ve uygulamayı belirlemekle" yetkili olacak.

SAHTE ŞİRKET, DERNEK KURABİLECEK

Teklifle ayrıca MİT'e "tüzel kişilik" kurma yetkisi de veriliyor. Teklifle "İstihbari faaliyetler için görevlendirilenlerin kimliklerini değiştirebilir, kimliğin gizlenmesi için her türlü önlemi alabilir, tüzel kişilikler kurabilir. Kimliğin oluşturulması veya tüzel kişiliğin kurulması ve devam ettirilmesi için zorunlu olması durumunda gerekli belge, kayıt ve dokümanlar ile araç ve gereçler hazırlanabilir, değiştirilebilir ve kullanılabilir" hükmü yer alıyor. Buna göre MİT teşkilat bağlantısını gizleyerek, yani sahte dernek, vakıf, sendika, şirket vs. kurabilecek. Bunları kurarken sahte evrak da üretebilecek.

TÜRKİYE'DEKİ YABANCILARIN KADERİ DE MİT'TE

Teklife göre MİT "Yabancıların ülkeye giriş ve çıkış ile vize, ikamet, çalışma izni ve sınır dışı edilmesi gibi konularda, ilgili kurum ve kuruluşlardan talepte" bulunabilecek. Böylece MİT, Türkiye'deki yabancılara ilişkin her türlü tasarrufta yetki sahibi olabilecek.